Tuesday, July 30, 2013

Մոցարտ. Kyrie Eleison (Մաս 2)

KYRIE ELEISON - Լիթուրգիաների՝ կաթոլիկ հոգևոր մեսսաների, ռեքվիեմների, այլ եկեղեցական ստեղծագործությունների մեջ Kyrie Eleison հատվածը միակ հունալեզու մասն է, թարգմանաբար նշանակում է «Տէր, գթա/ողորմեա»: Ամբողջ հատվածում արտասանվում են բացառապես “Kyrie eleison, Christe eleison” (թարգմ. «Տէր ողորմեա, Քրիստոս ողորմեա») արտահայտությունները, ուրիշ ոչինչ: Առաքելական եկեղեցու պատարագի մեջ համարժեք է «Տէր ողորմեա»-ին: Մոցարտի «Ռեքվիեմի» երկրորդ մասն է:


Արևմտյան Ավստրիո Կայսրության դարչնագույն` զալցբուրգյան իշխանությունը մտնում էր Հռոմեական Սրբազան Կայսրության մեջ: Զալցբուրգին վերևից նայող, հսկա ու անտաշ կոպտությամբ, բայց և անանցանելի ու հպարտ պարիսպները այնպիսի մռայլություն էին հաղորդում այդ խեղճ ու հալածված քաղաքին, որ միայն ցնդածն ամեն ինչ կթողներ այնտեղ գնալ ապրելու: Salzburg-ը թարգմանաբար նշանակում է «աղի քաղաք» (“salz” – «աղ», “burg” – «քաղաք»), այստեղ աղի հանքեր շատ կային, որոնց շահագործումը քաղաքի իշխանությունը զավթած արքեպիսկոպոս-իշխանների բեռի տակ ճկռած, սևադեմ ու խեղճացած բյուրգերների ապրուստի վաստակի հիմնական, եթե ոչ միակ միջոցն էր: Արդյունքը մի կերպ հաջորդ օրը լուսացնելու տանջալից առօրյան էր ու բացառապես նվաստ ապրելու համար հարմար աշխատավճարը: Ահա ինչպիսի սրամիտ ու դիպուկ բնութագրեր ենք կարդում Զալցբուրգի մասին ժամանակի ավստրիացի քիչ հայտնի գրողների հուշերում. քաղաքի բարձրատոհմիկները որսով էին զբաղվում և եկեղեցի գնում: Նրանցից մի քայլ ներքևները եկեղեցի էին գնում և որսով զբաղվում: Դրանցից ցած՝ ուտում էին, խմում և աղոթում: Ամենաներքևում՝ աղոթում էին, ուտում և խմում: Սրանց տարբերություններից մեկն էլ այն էր, որ առաջին երկու խավի սիրային արկածները հասարակայնորեն ծածուկ էին, վերջին երկուսինը՝ քաղաքի քննարկման առարկա: Քամահրական քմծիծաղ է առաջանում այս տողերից, այդ հետո ենք իմանալու, որ Վիեննայում թաղումներն էլ այս չորս հասարակական կարգերին բնորոշ յուրահատկություններն ունեին: Առաջին աստիճանի մեռելներին թաղում էին արիստոկրատին վայել՝ ճոխ դագաղով, կարծես հետ էին բերելու: Երկրորդ հասարակական աստիճանի մեռելներին՝ առավել համեստ արարողակարգով, բայց մեռելը գոնե վստահ էր, որ գերեզման է ունենալու: Երրորդ աստիճանավորներին թաղում էին լայն անցքեր ունեցող վատ մշակված փայտից դագաղներով, ընդհանուր՝ եղբայրական գերեզմանոցում: Եթե բարեկամներից ինչ-որ մեկը լինում էր դագաղի կողքը այն հողին հաձնելու ժամանակ, գոնե իմանում էին՝ ո՛ր եղբայրական գերեզմանում է թաղված, եթե ոչ՝ այդպես էլ մոռացութայն էր մատնվում թե՛ այդ դժբախտի հիշողությունը, թե մարմնի գտնվելու վայրը: Մոցարտին երրորդ աստիճանի թաղում բաժին ընկավ: Սրա մասին հետո՝ առավել մանրամասն: Չորրորդ աստիճանի մեռելներին առանց դագաղի լցնում էին եղբայրական գերեզման՝ ինչ-որ պարկի մեջ ոլորած: Սրանց մասին դեռ չթաղած էին մոռանում: